YEME BOZUKLUKLARI

Yemek, kişide kilo ve vücudu ile ilgili duygu, düşünce ve davranışlarını olumsuz şekilde etkiliyorsa ya da kişide daha çok duygusal nedenlerden kaynaklanan yemek hakkındaki çarpıtılmış düşünceler varsa bu kişilerde yeme bozukluğu vardır deriz. Yeme bozukluklarına daha ileriki yaşlarda da rastlanabilir fakat daha çok 12- 19 yaş grubu arasında rastlarız. Yeme bozukluğu kızlarda görüldüğü gibi erkeklerde de görülmektedir. Kızlarda görülme sıklığı erkeklere oranla daha çoktur. Kızların % 90’ ı bu rahatsızlığı yaşamaktadır. Yeme bozukluğu yaş ilerledikçe kendiliğinden geçen bir rahatsızlık değildir. Yeme bozukluğu psikolojik bir rahatsızlıktır. Eğer kişi iyi bir psikolojik destek alırsa iyileşebilir (http://depthome.brooklyn.cuny.edu/career/EATFLY.HTM) .


Yeme Bozukluklarının 3 Çeşidi

1)Anoreksiya Nervosa (Aşırı Zayıflık)

2)Bulimia Nervosa (Aşırı Yeme ve Çıkarma)

• Çıkartma Olan (Kişinin düzenli olarak kendi kendine kusması)

• Çıkartma Olmayan (Kişinin hiç yemek yememe ya da aşırı egzersiz yapma gibi uygunsuz dengeleyici davranışlarda bulunması)

3)Dürtüsel Aşırı Yeme (Çıkarmadan Aşırı Yemek Yeme)
(http://www.studentaffairs.cmu.edu/ counseling/cours_index.html) .


Yeme Bozukluğun Çeşitleri ve Belirtileri

Anoreksiya Nervosa: Aşırı kilo kaybı ve kişinin kendi kendini aç bırakma tablosudur. Bu kişinin özellikle geçmişte hayatı üzerinde kontrolü olmamışsa hayatını kontrol etmek için başvurduğu bir yol olabilir.

Belirtileri:
• Alışılmamış beslenme alışkanlıkları, hiç yemek yememe, egzersiz yapma ve hiç yemek yememe.
• Düşük kiloda bile kendini aşırı şişman hissetme.
• Ciddi tıbbi sorunlar: Mensturasyon dönemi düzensizlikleri, düşük vücut ısısı.
• Kilo verdirdiği için müshil gibi ilaçları çok sık kullanır.


Bulimia Nervosa: Aşırı yemek yeme ve arkasından kusma şeklinde görülür. Bulumik kişiler genellikle normal kiloya sahiptir fakat bunu aşırı yemek yedikten sonra kusarak sağlarlar.

Belirtileri:
• Kısa zaman aralıkları ile yemek yeme.
• Yedikten sonra bunu çıkarma, kusma müshil diyet yapma ya da egzersiz (spor) yapma.
• Normal kiloya sahip olma (biraz kilolu ya da biraz zayıf olabilirler).

Dürtüsel Aşırı Yemek Yeme: Kişinin yeme davranışının kontrolünü kaybetmesidir.

Belirtileri:
• Tekrarlanan kontrolsüz yemek yeme epizodları.
• Kişi biraz kilolu olmak ile obez olmak arasındadır
(http://counselling.chicago.edu/ups).


DSM IV’ e Göre Anoreksiya Nervosa İçin Tanı Ölçütleri

• Yaşı ve boy uzunluğu için olağan sayılan en az kiloda ya da bunun üzerinde bir vücut ağırlığına sahip olmayı kabul etmeme (örn:beklenenin & 85’inin altında bir vücut ağırlığına sahip olmaya yol açacak bir biçimde beklenen kilo alımını gerçekleştirmeme).
• Beklenenin altında bir vücut ağırlığına sahip olmasına karşın kilo almaktan ya da şişman biri olmaktan aşırı korkma.
• Kişinin vücut ağırlığı ya da biçimini algılama biçiminde bozukluk olması, kendini değerlendirmede vücut ağırlığı ya da biçiminin anlamsız bir etkisinin olması ya da o sırada vücut ağırlığının düşük olmasının önemini inkar etme.
• Bayanlarda menarş sonrası amenore, yan,, en az üç ardaşık menstruel siklusun olmaması.( Sadece hormon verilmesi sonrası menstruasyon dönemleri oluyorsa o kadının amenoresi olduğu düşünülür, örn. östrojen uygulanması).


DSM IV’ e Göre Anoreksiya Nervosa’nın Yaygınlık Derecesi

Geç ergenlikteki ve erken erişkinlikte kadınlar arasında yaygınlık çalışmları, Anoreksiya Nervosa’ nın tanı ölçütlerini karşılayan görünümler için % 0.5- % 1.0’ lik oranlar bulunmuştur. Eşik altı bozukluğu olan bireylerle (yane başka türlü adlandırılamaya yeme bozukluğu) daha yaygın olarak karşılaşılmaktadır. Erkeklerde bozukluğun yaygınlığı ile ilgili kısıtlı veri vardır. Anoreksiya Nervosa’ nın sıklığı son on yılda artıyor gibi görünmektedir.


DSM IV’ e Göre Bulimia Nervosa İçin Tanı Ölçütleri

• Yineleyen tıkanırcasına yeme epizodlarının olması. Bir tıkınırcasına yeme epizodu aşağıdakilerden her ikisi ile belirlidir.
 Aynı zaman diliminde ve benzer koşullarda çoğu insanın yiyebileceğinden hiç tartışmasız çok daha fazla miktarda olan yiyeceği belirli bir zaman diliminde (örn: herhangi bir 2 saatlik süre içinde) yeme.
 Bu epizod sırasında yeme kontrolünün kalktığı duyumunun olması (örn: yemeği durduramayacağı ya da ne yediğini ya da ne kadar yediğini kontrol edememe duygusu).
• Kilo almaktan sakınmak için, kendisinin yol açtığı kusma, laksatiflerin, diüretiklerin, lavmanların ya da diğer ilaçların yanlış yere kullanımı, hiç yemek yememe ya da aşırı egzersiz yapma gibi uygunsuz dengeleyici davranışlarda tekrar tekrar bulunma.
• Tıkanırcasına yeme ve uygunsuz dengeleyici davranışların her ikisi de 3 ay süreyle ortalama olarak en az haftada iki kez ortaya çıkmaktadır.
• Kendini değerlendirirken anlamsız bir biçimde vücudun biçimi ve ağırlığından etkilenir.
• Bu bozukluk sadece Anoreksiya Nervosa epizodları sırasında ortaya çıkmamaktadır.

Tipini Belirtiniz

Çıkartma Olan Tip: Bulimia Nervosa’ nın o sıradaki epizodu sırasında kişi düzenli olarak kendi kendine kusmuş ya da laksetifler, diüretikler ya da lavmanları yanlış yere kullanmıştır.

Çıkartma Olmayan Tip: Bulima Nervosa’ nın o sıradaki epizodu sırasında kişi, hiç yemek yememe ya da aşırı egzersiz yapma gibi diğer uygunsuz dengeleyici davranışlarda bulunmuş ancak kendi kendine kusmamış ya da laksetifler, diüretikler ya da lavmanları yanlış yere kullanmışlarıdr.

DSM IV’ e Göre Bulimia Nervosa’ nın Yaygınlık Derecesi

Ergen ve genç erişkin kadınlar arasında Bulima Nervosa yaygınlığı yaklaşık % 1- % 3’ tür, erkeklerde bu bozukluğun ortaya çıkma oranı yaklaşık kadınların onda biridir.

Yeme Bozukluklarının Nedenleri

Biyolojik Etkenler: Genellikle bazı kişilerin yeme bozukluğu geliştirmesi için bir risk faktördür.

Psikolojik Faktörler: Düşük özgüven, mükemmeliyetçilik, stresle başa çıkamama, kendini ortaya koyamama gibi bazı psikolojik etkenler yeme bozukluğuna neden olabilir. Bunda psikolojik ve ailesel etkenlerin birbirinin bir parçası olduğu unutulmamalıdır.

Sosyokültürel Etkenler: Zayıf olmanın takdir edilmesi, şişmanlığa tolere edilememesi ‘’başarılı’’ olmak için sosyal olarak duyulan baskıda kalmak kişide yeme bozukluğu gelişimine sebebiyet verebilir (http://www.eatingdisorders.org.n2/fagwhatcauses.shtml) .

Tedavi’ nin Amacı:

• Kişinin yeme biçimini normal hale getirmek.
• Kişinin olgunlaşmasının gelişimini sağlamak.
• Duyguların ve stresin üstesinden gelme yeteneğini yemek ile bağlantılı olmasından çıkarmak.

Yeme Bozukluğu Olan Birine Nasıl Yardımcı Olabilirim?

• Kişinin yemek yeme davranışına odaklanmayın.
• Konuşmak istediğinde konuşmak için orada olun.
• Kişi ile empati kurun, yargıda bulunmak ya da tavsiye vermekten kaçının.
• Yeme bozukluğu olan birinin öncelikle bir insan olduğunu unutmayın. Çünkü bu kişi yeme davranışı ile ilgili sorunu olan bir insan.
• Kişiyi bir alanında uzman birinden yardım alması için cesaretlendirin.
• Yemek saklayarak kişinin yemek yemesini engellemeyin
(http://www.angelfire.com/:12/figskating/issues/eattreat.html) .



Tedavisi

Öncelikle tedaviye gelen kişinin yeme bozukluğunu bir sorun olarak algılaması gerekir. Yeme bozukluğu tedavisi için bireysel ya da aile psikoterapisi gereklidir. Bazı zamanlarda ise uzmanlar ilaç tedavisi de önerebilirler. Hastanede tedavi olması gerektiren durumlar da söz konusu olabilir. Örneğin çok düşük kilolu bir anoreksik gibi.

Bilişsel Davranışçı Terapi

Bilişsel Davranışsal Terapi yöntemi ile kişi tıkanma ve diyet yapma döngüsünü sürdürememeyi ve gıda, ağırlık, beden imgesi ve kendilik kavramı hakkındaki işlevselliği bozulmuş biliş ve inanışlarını değiştirmeyi öğrenir.


Kaynakça

DSM-IV: Diognostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Forth Edition, Washington, American Psychiatric Association, 1994, 733- 745

What Are Eating Disorders? Retrieved July 10, 2003, from http://www.studentaffairs.cmu.edu/ counseling/cours_index.html

Is Food A Problem? Retrieved July 10, 2003, from http://counselling.chicago.edu/ups

About Eating Disorders. Retrieved July 10, 2003, from http://depthome.brooklyn.cuny.edu/career/EATFLY.HTM

What Causes Eating Disorders? Retrived July 10, 2003, from http://www.eatingdisorders.org.n2/fagwhatcauses.shtml

Getting Help. Retrieved July 18, 2003, from http://www.angelfire.com/:12/figskating/issues/eattreat.html