Ölüm Olayı ve Çocuk

Ölümün insanoğlu tarafından kavranması, benimsenmesi çok zorbir gerçektir. İlk çocukluk yaşlarda ölüm korkutucu değildir. Çünkü belirsiz vebulanık bir kavramdır. Çocuklar ölümle çok erken yaşlarda ilgilenmeyebaşlarlar. Çocuklar anne- baba konuşmalarını dinleyerek ölüm haberleriniduyarak ve ölü hayvanları görerek sorular sorarlar ve bunlardan bir anlamçıkarmaya uğraşırlar. 4 yaşındaki bir çocuk birisine ‘’İnşallah sen ölürsün!’’dese bile çocuk ölüm kavramından uzak olduğu ve bu kavram hakkında bilgisiolmadığı için çocuk bunları istemsiz söylemiştir. 3- 4 yaş çocuğu için ölüm,uzun bir ayrılık ya da dönüşü olan uzun bir yolculuktur. Bu yaş çocukları; canlılariçin geçerli olan ölümün cansızlar için de geçerli olduğunu düşünürler. Yani 3yaşındaki bir çocuk ‘’ Bir adam ölmüş, sonrada evi ölmüş’’ diyebilir. Giderekölümün uzun bir eyleme kımıldamadan olduğu düşüncesi gelişir. Bu yaşta çocuk ‘’Bak ben öldüm’’ der sonra ‘’ Bak ben dirildim’’ der. Bu çağda ölümün sürekli vegeri dönmez bir olgu olduğu çocuk tarafından kavranamaz. 5 yaşlarında ise ölümuzun bir eylem ile eş anlama gelir ve yavaş yavaş çocuk için korkutucu olmayabaşlamıştır. Bu yaştaki çocuğa anne çocuğu yatıştırmak amacıyla ölümün uykuyabenzediğini anlatmışsa kimi çocuklarda yatağa yatmaktan uykuya dalmaktankorkuma ortaya çıkarabilirler. Yine bu yaştaki çocuklar gömülmeyle ilgiliyanıtlanması güç sorular sorabilirler. Ölülerin toprak altında nasılkımıldayabildikleri ne yiyip, ne içtikleri, nasıl hava aldıklarına ilişkin sorularolabilir. Bu sorular bu yaş çocuğunun ölümün bir son, geri dönülmeyen bir bitişolduğu düşüncesi benim sevmekte güçlük çektiğini kanıtlar. 5-6 yaşlarındakiçocuklar ölümle hastalık ve yaşlılık arasında bir ilişki olduğunu kavramayabaşlarlar. Mesela ‘’ Yaşlı, ak sakallı herkesin ölebileceğini’’ sanırlar.Ölümden uyanır gibi geri dönüleceği düşmesi baskındır. Aynen Pamuk Prenses’ inbir öpücükle dirilebilmesi gibi. Oyun çağı çocuklarının ölüm korkusu,yetişkinlerin ölüm korkusundan değişiktir. Küçük çocukların doğrudan doğruyaölümle ilgili gibi görünen korkularının altında bile yalnız kalma korkusuyatar. Genellikle 8- 10 yaşlarında ölümün yaşamın geri dönülmez bir soru olduğugerçeği benimsemeye başlar.

Ailede Ölüm

Aile içindeki ölüm anne- baba ya da kardeş ölümü büyük-küçük herkesi en derinden etkiler. Yetişkinlerin ölüm karşısında yas tutaraktepki gösterirler. Ağlama, huzursuzluk, uykusuzluk, içmeden kesilme, çalışmaisteksizliği, çaresizlik, duygusal karamsarlık gibi belirtilerdir. Başka birdeyişle yakınlarımızın ölümü bizde ruhsal çökkünlük yaratır. Çocuklarıntepkisel davranışları ise daha farklıdır ve daha şaşırtıcı olabilir. Çocuklarıüzen ortada kalmışlık duygusudur. Kimileri ise ruhsal anlamda kötü bir süreçgeçirebilirler. Durup dururken olmayacak şeyler isterler ,yersiz gülerler,başsağlığına gelenlerin önünde aileyi utandıran soytarılıklar yaparlar. Ailelerbu davranışları anlamaz ve anlam veremezler. Çocuğun bu tepkilerin sebepleriölümü yadsıma (inkar) yoluyla kendini savunmasıdır. Çocuğun bundan çok rahatsızeden şey anne- babaların onu bırakıp gitmesi ve onlara duyduğu öfkesidir. Çocukçok sevdiği anne- baba- kardeş yitimini kaybetmeye inanmaması sonucunda ortayaruhsal belirtiler çıkabilir. Ruhsal belirtiler ise şu şekilde olabilir; gecekorkuları, karabasanlar, titreme nöbetleri, belirsiz bedensel yakınmalar, içsıkıntılar, bayılma, dalgınlık, okul başarısızlığı vb gibi faktörler olabilir.Sonuç olarak kaybedilen anne- babanın boşluğunu kimin dolduracağına ya daçocuğun kurduğu ilişkiye bağlıdır.

Aileler Neler Yapmalı ve Nelerden Kaçınmalıdır?

1)     Anne- yada babanın ölümünde sağ kalan eşe çok ağır görevlerdüşmektedir. İlki belki de en zoru ölüm haberini çocuğa duyurmaktır. Bu görevbaşkasına bırakılmamalıdır. Çocuk acı haberi sığınacağı ve dayanacağı kişidenduymalıdır. Gerçek çocuktan uzun süre gizlenmemelidir. Sağ kalan anne ya dababa kendini toparladıktan sonra bu zor görev daha çok geciktirilmedenyapılmalıdır. Bu bekleme birkaç haftayı geçmemelidir.

2)     Çocuk ölüm sonrasında başka bir şehre gönderilememeli. En büyükyanlışlardan biri bu süreçte çocuğu eğlendirmeye çalışmaktır. Bu tutum yaslıhavayı gören ve sezen bir çocuk için büsbütün us (akıl) karıştırıcıdır.

3)     Gerçek açıklandıktan sonra yas tutanların yaslarını çocuktan gizlemekiçin aşırı  bir çaba göstermelerigerekmez.

4)     Çocuk ölümü yadsıma davranışı içine girmişse bekleyin ve anlayışlıdavranın. Bu durum genellikle birkaç haftadan çok sürmez. Çocuk taşkınlık etsebile yaralayıcı sözlerden kaçının.

5)     Çocuğun sizlere soru sormasını destekleyin. Çocuğunuza onun hep yanındaolacağınızı ve yaşamınızı birlikte yürüteceğinizi anlatın.

6)     Özellikle okul çağına gelmemiş çocukları gömme törenlerinden uzaktutun.

7)     Çocuğunuza ‘’Annen ya da baban Tanrı’nın sevdiği kulu olduğu için erkenöldü’’ gibi açıklamalar yapmaktan kaçının.    

8)   Yanıtlayamadığınız sorularınız olursa açıkça bilmediğinizi söyleyin.